Αν δεν είχε ανακοπεί...
Η αναδρομή αυτή στην αρχαία ελληνική τεχνολογία είναι εμφανώς ατελέστατη. Υποδηλώνει όμως την έκταση, την εμμονή και τη σημασία αυτού του θεμελιώδους πολιτισμικού φαινομένου. Αξίζει μάλιστα να παρατηρηθεί ότι οι Έλληνες μηχανικοί και τεχνικοί συγγραφείς της αρχαιότητας επλήθαιναν σταθερά, απ' τον 6ο π.Χ. προς τον 1ο π.Χ. αιώνα: Θαλής, Ευπαλίνος, Μανδροκλής, Ιππόδαμος, Χερσίφρων, Φιλόλαος, Αρχύτας, Διονύσιος, Αινείας, Πολύειδος, Φίλων Αθ., Διάδης, Καρίας, Κινεύς, Πύρρος, Σώστρατος, Δημήτριος, Επίμαχος, Ηγήτωρ, Κτησίβιος, Ευκλείδης, Αρχιμήδης, Βίτων, Φίλων Βυζ., Απολλώνιος, Ιππαρχος, Αγησίστρατος, Ηρών, Ποσειδώνιος, Αθηναίος, Ασκληπιόδοτος. Αυτή η (ατελής άλλωστε) παράθεση ονομάτων οδηγεί κατ' ευθείαν στη Μεγάλη Αλεξάνδρεια, το τεχνολογικό κέντρο του αρχαίου κόσμου. Εκεί όπου θα ολοκληρωθεί η στροφή της ελληνικής σκέψεως. Αντί για την ερμηνεία του κόσμου από τα «έξω προς τα μέσα» (π.χ. αντί να ξεκινούν από τα τέσσερα στοιχεία της φύσεως ή τις γενικές αρχές), αναζητούν τώρα να συνδέσουν τα μικρογεγονότα της πραγματικότητας, για να τα κάνουν ενδεχομένως ν' αποκτήσουν νόημα. Έτσι, ψάχνουν τον κόσμο από «μέσα προς τα έξω», μ' έναν τρόπο που προαναγγέλει τον Γαλιλαίο.
Τώρα, πολύ περισσότεροι αρέσκονται στην παρατήρηση, στη μέτρηση, στην κατασκευή. Και κάτι ακόμα: Οι μεγάλοι συγγραφείς μηχανικοί δεν είναι πλέον κτηματίες ή στρατηγοί. Ο Κτησίβιος (ο ιδρυτής της Αλεξανδρινής τεχνολογικής παράδοσης) ήταν γιος κουρέα, ενώ ο Ηρών (του οποίου το έργο θα επανεκδίδεται συνεχώς μέχρι τον 16ο αι. μ.Χ. στην Ευρώπη) εργαζόταν στην αρχή ως υποδηματοποιός.

Αν δεν είχε ανακοπεί η λαμπρή εκείνη τεχνολογική παράδοση, το κέντρο της οικονομίας τώρα θα βρισκόταν στην Ανατολική Μεσόγειο...

Του Θ.Π. Τάσιου
Καθηγητή ΕΜΠ, Προέδρου της Εταιρείας Μελίτης Αρχαίας Ελληνικής Τεχνολογίας (ΕΜΑΕΤ